Αρχαιολογία και η φιλολογία συνθέτουν τον ήχο του παρελθόντος

(ομάδες έως 60 μαθητών )

Υπάρχει άραγε σχέση ανάμεσα στον ήχο του αρχαίου και νέου ελληνικού λόγου; Τί ήταν το μέτρο και η προσωδία στην κλασική αρχαιότητα; Ποιος ο ρόλος των τόνων και των πνευμάτων στην αρχαιοελληνική γραφή; Έγραφαν κι έπαιζαν μουσική μικροί και μεγάλοι; Σε ποιες περιστάσεις; Είχαν νότες; Ήταν όπως οι δικές μας ή διαφορετικές; Πώς ήταν τα μουσικά τους όργανα;  Πώς τα έφτιαχναν; Από ποια υλικά; Μπορούμε να τα ανακατασκευάσουμε, ν' ακούσουμε τον ήχο τους, να δούμε πώς παίζονταν; Απαντήσεις στα ερωτήματα και σε πολλά ακόμα που διατυπώνονται από τους μαθητές, δίδονται με εποπτικό καί βιωματικό τρόπο μέσα από την προβολή μουσικών παραστάσεων της αγγειογραφίας που μας προσφέρουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, των μουσικών κειμένων σε μαρμάρινες πλάκες, παπύρους και χειρόγραφα, αλλά και από τα μοντέλα των αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων που παρουσιάζονται στα παιδιά. Οι μαθητές έχουν τη μοναδική ευκαιρία να αγγίξουν, να περιεργαστούν, να δοκιμάζουν να παίξουν με τα μουσικά όργανα, αλλά και να συμμετέχουν στην αναβίωση του ήχου του αρχαίου ελληνικού προσωδιακού λόγου, πάνω σε δοσμένο ποιητικό κείμενο.

Προβολή διαφανειών
Πρωτότυπη έκθεση αρχαιοελληνικών μουσικών οργάνων
Εργαστήρι ανασύνθεσης του ήχου του αρχαίου ελληνικού λόγου, πάνω σε δοσμένο ποιητικό κείμενο

Αρχαία ελληνική τεχνολογία: τα μουσικά όργανα

Επίμηκες σκαφοειδούς σχήματος ξύλινο σώμα, πήχυς ορθογώνιας διατομής, λεπτή τριγωνικής διατομής ξύλινη ράβδος, ξύλινος σωλήνας με τέσσερις οπές στην ίδια ευθεία, ξύλινο, βολβοειδές στέλεχος, πλάκες από κέλυφος χελώνας και το σχεδιάγραμμα σκάμματος τάφου του 430 π.Χ. σε κάναβο με τα αντικείμενα στη θέση τους πριν την ανάσυρσή τους συνδυάζονται με εξωτερικές μαρτυρίες για να τεκμηριώσουν καθένα από τα στάδια της ανακατασκευής του τριγώνου, ενός χαρακτηριστικού είδους άρπας της κλασικής Αθήνας, ενός αυλού (του πρώιμου τύπου) κι μιας χέλυος (είδους λύρας με αντηχείο από κέλυφος χελώνας). Συγκριτική οργανολογία και πειραματική αρχαιομουσικολογία συνεργάζονται με στόχο την οργανολογική μελέτη και ανακατασκευή πιστών αντιγράφων των αυθεντικών μουσικών οργάνων. Oι μαθητές εισάγονται με εποπτικό τρόπο σε όλα τα στάδια της μελέτης, η οποία κορυφώνεται με την τεκμηρίωση και ανακατασκευή φυσικών μοντέλων των πρωτότυπων ευρημάτων. Η διαδικασία της ανακατασκευής αποκαλύπτει την υψηλών προδιαγραφών επιστημονική και τεχνολογική επάρκεια που η παραγωγή των πρωτότυπων οργάνων προϋπέθετε κατά την κλασική εποχή.

Το αλφαβητάρι του αρχαιοελληνικού μέλους   

Υποστηρίζεται ότι  ο αρχαιοελληνικός  ήταν ο μοναδικός πολιτισμός που ανέπτυξε σύστημα για την καταγραφή της μουσικής. Μερικές δεκάδες αποσπάσματα από αρχαίες «παρτιτούρες» (σε επιγραφές, παπύρους και χειρόγραφα) διασώζουν το σημειογραφικό αυτό σύστημα, το οποίο μάλιστα η γραμματεία μάς το παρέδωσε αποκωδικοποιημένο. Γράμματα του αλφαβήτου ελαφρώς τροποποιημένα (σημεία λέξεως) χαράσσονταν στο διάστιχο, πάνω από τις συλλαβές, του ποιητικού κειμένου και καθόριζαν το ύψος του εκάστοτε φθόγγου. Τριάδες γραμμάτων όρθιων, απεστραμμένων και ανεστραμμένων χρησιμοποιούνταν για την καταγραφή του οργανικού μέλους (σημεία κρούσεως). Ο ρυθμός άλλοτε καθοριζόταν με ειδική σήμανση, κι άλλοτε ακολουθούσε το μετρικό σχήμα του ποιητικού κειμένου. Τίθεται λοιπόν το ερώτημα: μπορούμε σήμερα να διαβάσουμε τις αρχαίες παρτιτούρες; Στο πλαίσιο του προγράμματος, με αφετηρία τη γραφίδα του αρχαίου ποιητή και συνθέτη, ξεκινά ένα γοητευτικό ταξίδι στο χρόνο, με ενδιάμεσες στάσεις στην εκφορά του αρχαιοελληνικού λόγου και την απόδοση του ποσοτικού μέτρου, στα μέσα και υλικά της γραφής, τις αρχαίες βιβλιοθήκες, τον κύλινδρο και τον κώδικα, την παράδοση και την κριτική των κειμένων, μέχρι τις πρώτες έντυπες εκδόσεις της ελληνικής γραμματείας. Οι μαθητές, εξετάζουν κριτικά τις πηγές και, αναλαμβάνοντας το ρόλο του ερευνητή, επιχειρούν την αποκωδικοποίηση του συστήματος μουσικής γραφής. Θα τα καταφέρουν;